Moi studenci często skarżą się na problemy ze słowami: wszystko, wszyscy, wszystkie i całe. Jest to rzeczywiście ciekawa grupa leksykalna, której warto poświęcić więcej uwagi.
Мои студенты часто жалуются на проблемы со словами: wszystko, wszyscy, wszystkie i całe. Это действительно интересная лексическая группа, которой стоит уделить больше времени.
Zacznijmy od tego, że słowo “wszystko” odnosi się tylko do nieżywotnych rzeczowników:
Wszystko mi się tu podoba: wysokie okna, widok z balkonu i ogromna kuchnia.
Kupiłam wszystko: mleko, pasztet, chleb i jajka.
Opowiedziała mi wszystko o swoim dzieciństwie.
Wszystko było przygotowane, ładnie nakryte i wyglądało bardzo smakowicie.
Начнем с того, что слово “wszystko” относится только к неодушевленным существительным:
Wszystko mi się tu podoba: wysokie okna, widok z balkonu i ogromna kuchnia. Мне здесь все нравится: высокие окна, вид с балкона и огромная кухня.
Kupiłam wszystko: mleko, pasztet, chleb i jajka. Я все купила: молоко, паштет, хлеб и яйца.
Opowiedziała mi wszystko o swoim dzieciństwie. Она мне рассказала все о своем детстве.
Wszystko było przygotowane, ładnie nakryte i wyglądało bardzo smakowicie. Все было приготовлено, красиво накрыто и выглядело очень вкусно.
Zwróćcie uwagę, że słowo “wszystko” jest rodzaju nijakiego, więc czasowniki i przymiotniki muszą się z tym rodzajem zgadzać: wszystko było, wszystko jest, wszystko będzie, wszystko przypominało itd.
Poza tym słowo to nigdy nie występuje z innymi rzeczownikami. Nie można więc powiedzieć:
Wszystko jedzenie było smaczne.
Jeśli chcemy podkreślić, że chodziło właśnie o jedzenie, to powiemy: „Całe jedzenie było smaczne”, ale do tej konstrukcji dojdziemy za chwilę. Natomiast „Wszystko było bardzo smaczne” jest bardziej ogólnym wyrażeniem i to z kontekstu wynika, że mówimy na przykład o przystawce, daniu głównym i deserze.
Обратите внимание, что слово “wszystko” – среднего рода, так что глаголы и прилагетельные должны этому роду соответствовать: wszystko było, wszystko jest, wszystko będzie, wszystko przypominało itd.
Кроме этого, это слово никогда не сочетается с другими существительными. Так что нельзя сказать:
Wszystko jedzenie było smaczne. (Что звучит на польском так же странно, как «Всё еда была вкусная» на русском)
Если мы хотим подчеркнуть, что речь шла именно о еде, то мы скажем: „Całe jedzenie było smaczne”, но к этой конструкции мы дойдем чуть позже. В свою очередь, „Wszystko było bardzo smaczne” является более общим выражением, и из контекста становится понятно, что мы говорим например про стартер, основное блюдо и десерт.
„Wszyscy” – to słowo, które odnosi się TYLKO do ludzi. Możemy go używać bez dodatkowych rzeczowników i wtedy mówimy o wszystkich ludziach, wśród których są i kobiety, i mężczyźni:
Wszyscy chcieli pójść do domu.
W grudniu wszyscy robią zakupy świąteczne.
Dlaczego wszyscy stoją i na coś czekają?
„Wszyscy” – это слово, которое относится ТОЛЬКО к людям. Мы можем его использовать без дополнительных существительных, и тогда оно обозначает всех людей, среди которых есть и женщины, и мужчины:
Wszyscy chcieli pójść do domu. Все хотели пойти домой.
W grudniu wszyscy robią zakupy świąteczne. В декабре все делают прздничные покупки.
Dlaczego wszyscy stoją i na coś czekają? Почему все стоят и чего-то ждут?
Jeżeli chcemy do słowa „wszyscy” dodać konkretyzujący rzeczownik, to mogą to być albo słowa, które odnoszą się i do mężczyzn i do kobiet (wszyscy ludzie, wszyscy Polacy, wszyscy pracownicy itp.), albo słowa oznaczające wyłącznie mężczyzn (wszyscy mężczyźni, wszyscy synowie, wszyscy bracia, wszyscy chłopcy itp.):
Wszyscy ludzie mają prawo do wyrażania własnych poglądów.
Europejczycy mają różny kolor włosów, natomiast wszyscy Chińczycy mają czarne włosy.
Pod koniec roku wszyscy pracownicy dostaną premie.
Wszyscy mężczyźni poszli na wojnę.
Po szkole wszyscy chłopcy poszli grać w piłkę.
Если мы хотим к слову „wszyscy” добавить конкретизирующее существительное, то это могут быть либо слова, которые относятся и к мужчинам, и к женщинам (wszyscy ludzie, wszyscy Polacy, wszyscy pracownicy itp.), либо слова, обозначающие исключительно мужчин (wszyscy mężczyźni, wszyscy synowie, wszyscy bracia, wszyscy chłopcy itp.):
Wszyscy ludzie mają prawo do wyrażania własnych poglądów. Все люди имеют право на выражение собственных взглядов.
Europejczycy mają różny kolor włosów, natomiast wszyscy Chińczycy mają czarne włosy. У европейцев разный цвет волос, но у всех китайцев волосы черные.
Pod koniec roku wszyscy pracownicy dostaną premie. В конце года все сотрудники получат премии.
Wszyscy mężczyźni poszli na wojnę. Все мужчины пошли на войну.
Po szkole wszyscy chłopcy poszli grać w piłkę. После школы все малчики пошли играть в футбол.
Z kolei słowo „wszystkie” odnosi się albo do grupy składającej się wyłącznie z kobiet, albo do zwierząt i nieżywotnych rzeczowników niezależnie od ich rodzaju:
W Polsce wszystkie kobiety przechodzą na emeryturę w wieku 60 lat.
Wszystkie dziewczynki poszły się bawić.
Zimą wszystkie niedźwiedzie smacznie śpią.
Gdzie są wszystkie książki, które wczoraj kupiłeś?
W nocy nagle wszystkie komputery przestały działać.
Wszystkie rzeczy leżały na półkach.
В свою очередь, слово „wszystkie” относится либо к группе, состоящей исключительно из женщин, либо к животным и неодушевленным существительным, независимо от их рода.
W Polsce wszystkie kobiety przechodzą na emeryturę w wieku 60 lat. В Польше все женщины выходят на пенсию в возрасте 60 лет.
Wszystkie dziewczynki poszły się bawić. Все девочки пошли играть.
Zimą wszystkie niedźwiedzie smacznie śpią. Зимой все медведи сладко спят.
Gdzie są wszystkie książki, które wczoraj kupiłeś? Где все книжки, которые ты вчера купил?
W nocy nagle wszystkie komputery przestały działać. Ночью все компьютеры перестали работать.
Wszystkie rzeczy leżały na półkach. Все вещи лежали на полках.
Teraz omówmy różnicę między słowami „całe” i „wszystkie”.
Zacznijmy od tego, że słowo „cały” ma różne końcówki w zależności od rodzaju rzeczownika:
cały rok
cała szkoła
całe mieszkanie
całe lata (liczba mnoga)
Теперь давайте обсудим разницу между словами „całe” и „wszystkie”.
Начнем с того, что слово „cały” имеет разные окончания в зависимости от рода существительного:
cały rok – весь год
cała szkoła – вся школа
całe okno – всё окно
całe lata (liczba mnoga) – все годы (множественное число
Spójrzmy na dwa zdania:
W tym tygodniu wszystkie noce były bardzo deszczowe.
Całe noce padał deszcz.
W pierwszym zdaniu mówimy o tym, że każda z wymienionych nocy była deszczowa. Każda bez wyjątku. Nie wiemy jednak, jak długo padał deszcz w każdą z tych nocy. W drugim zdaniu mówimy właśnie o długości tej akcji: „całe noce” znaczy „od początku do końca, bez przerwy”.
Tak więc słowa „cały”, „cała”, „całe” podkreśla całościowość akcji lub charakterystyki:
Pani Zofia była cała ubrana na czarno. (cała = od stóp do głów, od butów po kapelusz)
Całe życie mieszkam w Warszawie (całe = bez przerwy, od urodzenia do teraz)
Dzieci cały miesiąc spędziły na wsi. (cały = pełny, od początku do końca, bez przerwy)
Давайте посмотрим на эти два прдложения:
W tym tygodniu wszystkie noce były bardzo deszczowe. На этой неделе все ночи были очень дождливые.
Całe noce padał deszcz. Целыми ночами шел дождь.
В первом предложении мы говорим о том, что каждая из названных ночей была дождливой. Каждая без исключения. Однако, мы не знаем, как долго шел дождь в каждую из этих ночей. Во втором предложении мы говорим именно про продолжительность этого действия: „całe noce” значит „с начала до конца, без перерыва”. Так что слова „cały”, „cała”, „całe” подчеркивают селостность акции или характеристики:
Pani Zofia była cała ubrana na czarno. (cała = od stóp do głów, od butów po kapelusz) Пани Зофия была вся одета в черный. (cała = с ног до головы, с обуви по шляпу)
Całe życie mieszkam w Warszawie (całe = bez przerwy, od urodzenia do teraz) Я всю жизнь живу в Варшаве. (всю = без перерыва, с рождения до настоящего момента)
Dzieci cały miesiąc spędziły na wsi. (cały = pełny, od początku do końca, bez przerwy) Дети весь месяц провели в деревне. (весь = полный, с начала до конца, без перерыва)
Warto zwrócić uwagę, że słowa „wszyscy” i „wszystkie” łączą się wyłącznie z rzeczownikami w liczbie mnogiej, a słowa „cały”, „cała”, „całe” mogą się łączyć zarówno ze słowami w liczbie pojedynczej, jak i mnogiej.
Czasami tę samą myśl możemy wyrazić zarówno z użyciem słowa „wszystkie”/”wszyscy” jak i „cały”, „cała”, „całe”:
W maju wszyscy uczniowie z mojej klasy pojechali na wycieczkę.
W maju cała moja klasa pojechała na wycieczkę.
Sens tych dwóch zdań jest taki sam, jednak „wszyscy” odnosi się tylko do ludzi, a „cały”, „cała”, „całe” w zdecydowanej większości przypadków odnosi się wyłącznie do nieżywotnych rzeczowników.
Стоит обратить внимание на то, что слова „wszyscy” и „wszystkie” соединяются исключительно с существительными во множественном числе, а слова „cały”, „cała”, „całe” могут соединяться как со словами в единственном, так и множественном числе.
Иногда ту же мысль мы можем выразить как с использованием слова „wszystkie”/”wszyscy” так и „cały”, „cała”, „całe”:
W maju wszyscy uczniowie z mojej klasy pojechali na wycieczkę. В мае все ученики из моего класса поехали на экскурсию.
W maju cała moja klasa pojechała na wycieczkę. В мае весь мой класс поехал на экскурсию.
Смысл этих двух предложений такой же, однако „wszyscy” относится только к люсям, а „cały”, „cała”, „całe” в абсолютном большинстве случаев относится исключительно к неодушевленным существительным.
Jest jeszcze jedna ciekawa różnica, która jest widoczna przy nieżywotnych rzeczownikach w liczbie mnogiej. Porównajmy te dwa zdania:
Wszystkie spodnie były brudne.
Całe spodnie były brudne.
W pierwszym z nich mówimy o wielu różnych parach spodni, spośród których każde były brudne. Z kolei w drugim zdaniu mówimy o jednej parze spodni, która była całkowicie brudna.
Есть еще одна интересная разница, которая хорошо видна при неодушевленных существительных во множественном числе. Сравним эти два предложения:
Wszystkie spodnie były brudne.
Całe spodnie były brudne.
В первом из них мы говорим о большом количестве разных штанов, среди которых каждые были грязные. В свою очередь во втором мы говорим про одну пару штанов, которые были полностью грязные.
Teraz, umówiwszy całą teorię, zróbmy ćwiczenie praktyczne:
Теперь, обсудив всю теорию, давайте сделаем практическое упражнение:
