„ь” – мужской или женский род в польском?

Bardzo często powtarzam moim studentom, że kwestia podziału rzeczowników na rodzaje (męski, żeński i nijaki) jest traktowana w większości podręczników nie dość starannie.

Mowa o tym, że najczęściej podręczniki podają, że rodzaj męski kończy się na spółgłoskę, a rodzaj żeński – na „-a” lub „-i”. Z rodzajem męskim nie jest aż tak źle, jest to w dużym stopniu prawda. Chociaż pamiętać należy o szeregu słów męskoosobowych (czyli odnoszących się tylko do mężczyzn, a nie do nieżywotnych obiektów), które również kończą się na „-a”: dentysta, poeta, artysta, aktywista itp. Te rzeczowniki w koniugacji zachowują się, jak rodzaj żeński.

Jeśli natomiast mówimy o rodzaju żeńskim, to tu sprawa się komplikuje. Owszem, zdecydowana większość rzeczowników rodzaju żeńskiego kończy się na „-a”. Na literę „-i” kończą się tak naprawdę 3 ważne rzeczowniki: pani, mistrzyni, bogini. Jednak jest też całe mnóstwo rzeczowników rodzaju żeńskiego, które kończą się na spółgłoskę, jak na przykład: miłość, krew, kieszeń, młodzież, kąpiel, sprzedaż, pięść, noc, dal, sól… Jeśli powiedzieć studentom, że rodzaj żeński, to zasadniczo tylko końcówka na „-a”, to potem czeka ich wielkie zakoczenie, kiedy okazuje się, że „przestrzeń” to ona. Dlatego na swoich lekcjach zawsze udzielam tej kwestii dużo uwagi.

Wszystkie końcówki rodzaju żeńskiego zebrałam tutaj:

https://polishnative.pl/ru/rodzaj-zenski/

Dzisiaj chciałabym skupić całą uwagę na słowach, które kończą się w języku rosyjskim na „-ь”. One się mogą odnosić zarówno do męskiego, jak i do żeńskiego rodzaju. Często jest tak, że rodzaj słów z taką końcówką w rosyjskim jest taki sam, jak w polskim: „ночь” (noc), „мышь” (mysz), „дочь” (córka), „дождь” (deszcz), „камень” (kamień), „миндаль” (migdał). Ale, z kolei, pojawiają się takie słowa, jak „бинокль”, które w języku polskim jest rodzaju żeńskiego: „lornetka„. Pojawia się więc logiczne pytanie: co jest zasadą, a co wyjątkiem? Aby pomóc moim studentom, postanowiłam zrobić fundamentalną analizę. Ze 123 stron słów, zakończonych w języku rosyjskim na „ь” wybrałam 300 najczęściej używanych słów, przetłumaczyłam je na polski i porównałam ich rodzaj. Co mi z tego wyszło? Z trzystu słów zaledwie 55 zmienia rodzaj! A pozostałe 245 ma ten sam rodzaj, co w języku rosyjskim. Musicie się zgodzić, że taka statystyka brzmi jak dość solidna zasada.

Poniżej zobaczycie tabelkę, w której te słowa zebrałam. Na różowo zaznaczyłam wszystkie słowa rodzaju żeńskiego, na niebiesko – wszystkie słowa rodzaju męskiego. Na żółto zaznaczyłam te, które w polskim przeszły do rodzaju nijakiego – jest ich 14. Tłumaczenia słówa „дверь” i „мебель” zostawiłam na białym tle, bo one w ogóle odnoszą się do liczby mnogiej.

Mam nadzieję, że teraz wszystkie wasze kłopoty z „nieoczekiwanymi” słowami rodzaju żeńskiego w języku polskim zostały rozwiane!