«ь» — мужской или женский род в польском?

Bardzo często powtarzam moim studentom, że kwestia podziału rzeczowników na rodzaje (męski, żeński i nijaki) jest traktowana w większości podręczników nie dość starannie.

Я очень часто повторяю своим студентам, что тема раздела существительных по родам (мужской, женский и средний) в большинстве учебников трактуется не достаточно внимательно.

Mowa o tym, że najczęściej podręczniki podają, że rodzaj męski kończy się na spółgłoskę, a rodzaj żeński — na «-a» lub «-i». Z rodzajem męskim nie jest aż tak źle, jest to w dużym stopniu prawda. Chociaż pamiętać należy o szeregu słów męskoosobowych (czyli odnoszących się tylko do mężczyzn, a nie do nieżywotnych obiektów), które również kończą się na «-a»: dentysta, poeta, artysta, aktywista itp. Te rzeczowniki w koniugacji zachowują się, jak rodzaj żeński.

Речь идет о том, что учебники чаще всего говорят, что мужской род заканчивается на согласную, а женский — на «-a» или «-i». С мужским родом все не так плохо, это в большой степени так и есть. Хотя следует помнить о ряде личномужских слов (то есть, относящихся только к мужчинам, а не к неодушевленным объектам), которые тоже заканчиваются на «-а»: dentysta (дантист), poeta (поэт), artysta (артист), aktywista (активист) и пр. В склонении эти существительные ведут себя как женский род.

Jeśli natomiast mówimy o rodzaju żeńskim, to tu sprawa się komplikuje. Owszem, zdecydowana większość rzeczowników rodzaju żeńskiego kończy się na «-a». Na literę «-i» kończą się tak naprawdę 3 ważne rzeczowniki: pani, mistrzyni, bogini. Jednak jest też całe mnóstwo rzeczowników rodzaju żeńskiego, które kończą się na spółgłoskę, jak na przykład: miłość, krew, kieszeń, młodzież, kąpiel, sprzedaż, pięść, noc, dal, sól… Jeśli powiedzieć studentom, że rodzaj żeński, to zasadniczo tylko końcówka na «-a», to potem czeka ich wielkie zakoczenie, kiedy okazuje się, że «przestrzeń» to ona. Dlatego na swoich lekcjach zawsze udzielam tej kwestii dużo uwagi.

Если же мы говорим про женский род, то здесь все сложнее. Безусловно, огромное большинство существительных женского рода заканчивается на «-а». На букву «-i» заканчиваются, по сути, 3 важные существительные: pani (госпожа), mistrzyni (мастерица), bogini (богиня). Однако есть также целое множество существительных женского рода, которые заканчиваются на согласную, как например: miłość (любовь), krew (кровь), kieszeń (карман), młodzież (молодежь), kąpiel (купание), sprzedaż (продажа), pięść (кулак), noc (ночь), dal (даль), sól (соль)… Если студентам сказать, что женский род это в основном окончание «-а», их потом ждет большое разочарование, когда оказывается, что «przestrzeń» — это она. Поэтому на своих уроках я всегда уделяю этому вопросу много времени.

Wszystkie końcówki rodzaju żeńskiego zebrałam tutaj:

Все окончания женского рода я собрала здесь:

https://polishnative.pl/ru/rodzaj-zenski/

Dzisiaj chciałabym skupić całą uwagę na słowach, które kończą się w języku rosyjskim na «-ь». One się mogą odnosić zarówno do męskiego, jak i do żeńskiego rodzaju. Często jest tak, że rodzaj słów z taką końcówką w rosyjskim jest taki sam, jak w polskim: «ночь» (noc), «мышь» (mysz), «дочь» (córka), «дождь» (deszcz), «камень» (kamień), «миндаль» (migdał). Ale, z kolei, pojawiają się takie słowa, jak «бинокль», które w języku polskim jest rodzaju żeńskiego: «lornetka«. Pojawia się więc logiczne pytanie: co jest zasadą, a co wyjątkiem? Aby pomóc moim studentom, postanowiłam zrobić fundamentalną analizę. Ze 123 stron słów, zakończonych w języku rosyjskim na «ь» wybrałam 300 najczęściej używanych słów, przetłumaczyłam je na polski i porównałam ich rodzaj. Co mi z tego wyszło? Z trzystu słów zaledwie 55 zmienia rodzaj! A pozostałe 245 ma ten sam rodzaj, co w języku rosyjskim. Musicie się zgodzić, że taka statystyka brzmi jak dość solidna zasada.

Сегодня я бы хотела сосредоточить внимание на словах, которые в русском заканчиваются на «-ь». Они могут относиться как к женскому, так и мужскому роду. Часто бывает так, что род слов с таким окончанием в русском такой же, как и в польском: «ночь» (noc), «мышь» (mysz), «дочь» (córka), «дождь» (deszcz), «камень» (kamień), «миндаль» (migdał). Но, в свою очередь, появляются такие слова, как «бинокль», которое в польском женского рода: «lornetka«. Поэтому появляется логичный вопрос: что является правилом, а что исключением? Чтобы помочь моим студентам, я решила провести фундаментальный анализ. Из 123 страниц слов, которые заканчиваются в русском на «-ь», я выбрала 300 самых часто используемых слов, перевела их на польский и сравнила их род. Что же из этого вышло? Из трехсот слов всего 55 меняет род! А остальные 245 сохраняет тот же род, что и в русском. Вы должны согласиться, что такая статистика звучит, как солидное правило.

Poniżej zobaczycie tabelkę, w której te słowa zebrałam. Na różowo zaznaczyłam wszystkie słowa rodzaju żeńskiego, na niebiesko — wszystkie słowa rodzaju męskiego. Na żółto zaznaczyłam te, które w polskim przeszły do rodzaju nijakiego — jest ich 14. Tłumaczenia słówa «дверь» i «мебель» zostawiłam na białym tle, bo one w ogóle odnoszą się do liczby mnogiej.

Mam nadzieję, że teraz wszystkie wasze kłopoty z «nieoczekiwanymi» słowami rodzaju żeńskiego w języku polskim zostały rozwiane!

Ниже вы найдететаблицу, в которой я собрала слова. Розовым цветом я обозначила все слова женского рода, голубым — все слова мужского рода. Желтым цветом я обозначила те, которые в польском перешли в средний род — их 14. Переводы слов «дверь» и «мебель» я оставила на белом фоне, так как они вообще относятся ко множественному числу.

Надеюсь, что сейчас все ваши проблемы с «неожиданными» словами женского рода в польском языке рассеялись!