Bardzo dobrze znam strach, który często pojawia się w oczach moich początkujących studentów, kiedy widzą w tekście słowa z literami “ą” i “ę”. Oznaczają one dźwięki na tyle inne od tych, które znają ze swoich języków ojczystych, że często panikują i nie chcą mówić albo czytać dalej.
I know very well the fear which appears in my beginners students’ eyes when they see in a text the letters “ą” and “ę”. They indicate sounds which are so much different from those which my students know from their mother tongues, that they actually often panic and refuse to contuie reading or talking.
Nawet osoby na początkującym poziomie języka słyszą, że w słowach “robię”, “dźwięk” i “kłębek” my za każdym razem wymawiamy “ę” w trochę inny sposób. Aby wam pomóc zrozumieć i zapamiętać, jak je wymawiać w różnych pozycjach, przygotowałam dla was te nagrania.
Even people on begginer’s level of language can hear that in words “robię”, “dźwięk” and “kłębek” we pronounce the letter “ę” a little bit differently every time. In order to help you understand and remember how to pronounce it in deifferent positions, I have prepared for you these recordings.
Na początek omówmy teorię.
1. na końcu wyrazu “ą” czytamy głęboko i nosowo, jest to najczystsza pozycja dla tego dźwięku. Z kolei “ę” w tej pozycji redukujemy po prostu do “e”.
2. przed k, g zarówno “ą”, jak i “ę” wymawiamy jak “oŋ” i “eŋ” odpowiednio, oba z dodaniem tylnojęzykowego “n”.
3. przed miękkimi ć/ci, dź/dzi zmiękczamy “ą” i “ę”, tak więc wymawiamy je jako “oń”, “eń”
4. przed p,b “ą” przekształca się w “om”, a “ę” w “em”
5. przed ł, l “ą” i “ę” wymawiamy po prostu jak “o” i “e”
6. przed t,d,c,dz,cz “ą” przekształca się w “on”, a “ę” w “en”
7. przed s, z, ś/si, ź/zi, sz, ż, f, w, ch mamy jedyny przypadek, kiedy obie głoski są wymawiane czysto, bez żadnych domieszek, po prostu jak “ą” i “ę”
Let’s start with with some theory.
1. in the end of a word we read “ą” deeply through nose, this is the clearest position of this sound. At the same time in this position we reduce “ę” into “e”.
2. before k, g both “ą”, and “ę” are pronounced as “oŋ” and “eŋ” accordingly, both with adding a velar “n”.
3. before soft sounds like ć/ci, dź/dzi we soften “ą” and “ę”, so we pronounce them as “oń”, “eń”
4. before p,b “ą” becomes “om”, and “ę” becomes “em”
5. before ł, l we pronounce “ą” and “ę” simply like “o” and “e”
6. before t,d,c,dz,cz “ą” becomes “on”, and “ę” becomes “en”
7. before s, z, ś/si, ź/zi, sz, ż, f, w, ch we have the only situation, when we pronounce both letters clearly, simply as “ą” and “ę”, without adding any other sounds
A teraz trochę praktyki!
And now some practice!
ĆWICZENIE 1
Powtórz za lektorem.
1. bądź – będzie
2. wąski – węższy
3. mąż – męski
4. cząstka – część
5. pająk – pajęczyna
6. wąchać – węch
7. piątek – piętka
8. ząb – zęby
9. mądry – mędrcy
10. sąd – sędzia
ĆWICZENIE 2
ĆWICZENIE 3
Na koniec pragnę się jeszcze podzielić wierszykiem fonetycznym z mnóstwem słów z “ą” i “ę”. Dla ułatwienia odbioru dodane są napisy!
Finally, I want to share with you a phonetic poem with a lot of words with “ą” and “ę”. For the convenience of your perception subtitles were added!
