Próbowaliście kiedyś znaleźć szczegółowe zasady, dotyczące trybu rozkazującego w polskim? Jeśli tak, to na pewno wiecie, że to nie tak łatwo je znaleźć. Zazwyczaj są to ogólne reguły, mnóstwo wyjątków i jeszcze więcej wątpliwości. Ale po co istnieje ta strona? Żeby rozwiązać ten problem!
Вы когда-нибудь пробовали найти подробные правила повелительного наклонения в польском? Если да, то вы знаете, что вовсе не легко их найти. Обычно это общие правила, множество исключений и еще больше сомнений. Но для чего существует этот сайт? Чтобы решить эту проблему!
Oto szczegółowy zbiór zasad, przykładów i ważniejszych wyjątków dotyczących trybu rozkazującego. W ich analizie pomógł mi Mateusz Demianiuk, założyciel bezpłatnego serwisu lekcja.online. Znajdziecie tam wiele materiałów gramatycznych i leksykalnych, przygotowanych przeze mnie i Mateusza.
Вот подробный набор правил, примеров и более важных исключений повелительного наклонения. В их анализе мне помог Mateusz Demianiuk, создатель бесплатного сервиса lekcja.online. Найдете там много грамматических и лексикальных материалов, подготовленных мной и Матеушем.
Na początku chcę zwrócić waszą uwagę na fakt, że w trybie rozkazującym nie ma formy dla pierwszej osoby liczby pojedynczej. Oprócz tego, dla trzeciej osoby liczby pojedynczej i mnogiej my po prostu dodajemy słowo «niech» do form czasu teraźniejszego:
on pracuje – niech on pracuje!
on robi – niech on robi!
oni pracują – niech oni pracują!
oni robią – niech oni robią!
Для начала хочу обратить ваше внимание, что в повелительном наклонении не существует формы для первого лица единственного числа. Кроме этого, для третьего лица единственного и множественного лица мы просто добавляем слово „niech” к формам настоящего времени:
on pracuje – niech on pracuje!
On robi – niech on robi!
Oni pracują – niech oni pracują!
Oni robią – niech oni robią!
W gruncie rzeczy, jedyna forma, którą musicie zapamiętać — to forma drugiej osoby liczby pojedynczej. Potem do niej dodaje się końcówkę -my dla pierwszej osoby liczby mnogiej i -cie dla drugiej osoby liczby mnogiej.
A teraz spójrzmy, jak powstają formy drugiej osoby liczby pojedynczej.
1. Jednosylabowe czasowniki zmieniają końcówkę -ć na -j:
pić – pij
myć – myj
dać – daj
wyć – wyj
bić – bij
żyć – żyj
bić – bij
kryć – kryj
mieć – miej
kryć – kryj
Wyjątkami są najczęściej jednosylabowe czasowniki z końcówką -ać lub -ąć:
być – bądź
spać – śpij
stać – stój
wstać – wstań
bać się – bój się
lać – lej
brać – bierz
ciąć – tnij
kląć – klnij
wziąć – weź
piąć – pnij
По сути, единственная форма, которую нам нужно запомнить – форма второго лица единственного числа. Потом к ней мы добавляем окончание -my для первого лица множественного числа и -cie для второго лица множественного числа.
Теперь давайте посмотрим, как образуются формы второго лица единственного числа.
1. Слова, состоящие из одного слога меняют окончание -ć на -j:
pić – pij
myć – myj
dać – daj
wyć – wyj
bić – bij
żyć – żyj
bić – bij
kryć – kryj
mieć – miej
kryć – kryj
Исключениями являются чаще всего глаголы из одного слога, с окончанием -ać или -ąć:
być – bądź
spać – śpij
stać – stój
wstać – wstań
bać się – bój się
lać – lej
brać – bierz
ciąć – tnij
kląć – klnij
wziąć – weź
piąć – pnij
Zwróćcie uwagę, że najważniejsza jest podstawowa, najkrótsza forma czasownika i jej forma trybu rozkazującego. Jeśli można do niej dodać przyrostek i w ten sposób stworzyć czasownik dwusylabowy, wówczas forma trybu rozkazującego będzie się składać z formy podstawowego czasownika, z dodaną przystawką. Inaczej mówiąc, taki czasownik będzie się zachowywać, jak jednosylabowy z przedrostkiem, a nie jak typowy dwusylabowy. Na przykład:
Обратите внимание, что самая важная — основная, самая короткая форма глагола и ее форма повелительного наклонения. Если к ней можно добавить приставку и таким образом сделать из нее глагол из двух слогов, то форма повелительного наклонения будет состоять из основной формы глагола с добавленной приставкой. Иначе говоря, такой глагол будет себя вести, как глагол из одного слога с приставкой, а не как типичный глагол из двух слогов. Например:
bić – bij zabić – zabij odbić – odbij dać – daj oddać – oddaj wydać – wydaj myć – myj umyć – umyj odmyć – odmyj brać – bierz zabrać – zabierz wybrać – wybierz
2. Dłuższe czasowniki zakończone na -ać zmieniają końcówkę na -aj:
dawać – dawaj; wydawać – wydawaj; oddawać — oddaj
trzymać – trzymaj; wytrzymać – wytrzymaj; zatrzymać – zatrzymaj
słuchać – słuchaj; wysłuchać – wysłuchaj; dosłuchać — dosłuchaj
wstawać – wstawaj
ufać – ufaj
uważać – uważaj
oglądać — oglądaj
ubierać się — ubieraj się
wyjątki:
jechać – jedź; odjechać — odjedź; wyjechać — wyjedź
pisać – pisz; napisać — napisz; przepisać — przepisz
stać – stój
wkładać – włóż
płakać – płacz
pisać – pisz
klaskać – klaszcz
skakać – skacz
lizać – liż
wiązać – wiąż
zebrać – zbierz
ubrać się — ubierz się
2. Более длинные глаголы, заканчивающиеся на -ać меняют окончание на -aj:
dawać – dawaj; wydawać – wydawaj; oddawać — oddaj
trzymać – trzymaj; wytrzymać – wytrzymaj; zatrzymać – zatrzymaj
słuchać – słuchaj; wysłuchać – wysłuchaj; dosłuchać — dosłuchaj
wstawać – wstawaj
ufać – ufaj
uważać – uważaj
oglądać — oglądaj
ubierać się — ubieraj się
исключения:
jechać – jedź; odjechać — odjedź; wyjechać — wyjedź
pisać – pisz; napisać — napisz; przepisać — przepisz
stać – stój
wkładać – włóż
płakać – płacz
pisać – pisz
klaskać – klaszcz
skakać – skacz
lizać – liż
wiązać – wiąż
zebrać – zbierz
ubrać się — ubierz się
3. Глаголы, заканчивающиеся на -ować и длинные глаголы, законченные на -ywać (по крайней мере 3 слога) получают окончание -uj. Глаголы из двух слогов, законченные на -ywać ведут себя, как глаголы из второй группы (оконачния на -ać).
gotować – gotuj; przygotować – przygotuj; zagotować — zagotuj
pracować – pracuj; zapracować – zapracuj; wypracować – wypracuj
budować – buduj; zbudować – zbuduj; wybudować – wybuduj
kupować – kupuj
świętować – świętuj
zapamiętywać – zapamiętuj
zapisywać – zapisuj
okłamywać – okłamuj
zgadywać – zgaduj
4. Większość czasowników dwusylabowych zakończonych na -ić odrzuca końcówkę i czasami podlega nieznacznym alternacjom korzeniowym:
robić – rób; zrobić – zrób; przerobić – przerób
kroić – krój; pokroić – pokrój; przekroić – przekrój
mówić – mów; umówić – umów; zamówić – zamów
chodzić – chodź; wychodzić – wychodź; przechodzić – przechodź
kupić – kup; odkupić – odkup; wykupić – wykup
dzwonić – dzwoń; zadzwonić – zadzwoń; oddzwonić – oddzwoń
gonić – goń; dogonić – dogoń; wygonić – wygoń
nosić – noś; donosić – donoś; odnosić – odnoś
ranić – rań; zranić – zrań
budzić – budź
rozgościć się – rozgość się
pędzić – pędź
brudzić – brudź
4. Большинство двусложных глаголов, оканчивающихся на -ić теряют окончание и иногда подвергаются небольшим изменениям в корне:
robić – rób; zrobić – zrób; przerobić – przerób
kroić – krój; pokroić – pokrój; przekroić – przekrój
mówić – mów; umówić – umów; zamówić – zamów
chodzić – chodź; wychodzić – wychodź; przechodzić – przechodź
kupić – kup; odkupić – odkup; wykupić – wykup
dzwonić – dzwoń; zadzwonić – zadzwoń; oddzwonić – oddzwoń
gonić – goń; dogonić – dogoń; wygonić – wygoń
nosić – noś; donosić – donoś; odnosić – odnoś
ranić – rań; zranić – zrań
budzić – budź
rozgościć się – rozgość się
pędzić – pędź
brudzić – brudź
5. czasowniki dwusylabowe i dłuższe zakończone na -eć tracą końcówkę:
wiedzieć – wiedz, powiedzieć – powiedz
siedzieć – siedź
leżeć – leż
lecieć – leć
patrzeć – patrz
krzyczeć — krzycz
wyjątki:
obejrzeć – obejrzyj
przterzeć – przetrzyj
kaszleć – kaszlnij
5. Двусложные и более длинные глаголы законченные на -eć теряют окончание:
wiedzieć – wiedz, powiedzieć – powiedz
siedzieć – siedź
leżeć – leż
lecieć – leć
patrzeć – patrz
krzyczeć — krzycz
исключения:
obejrzeć – obejrzyj
przterzeć – przetrzyj
kaszleć – kaszlnij
6. Czasowniki dwusylabowe i dłuższe z końcówką -yć i z korzeniem kończącym się na twarde -cz, -sz, -rz, -ż, tracą końcówkę -yć:
liczyć – licz
uczyć – ucz
leczyć – lecz
ważyć – waż zważyć – zważ
uderzyć – uderz
ćwiczyć — ćwiczyć
zauważyć – zauważ
walczyć – walcz
wręczyć – wręcz
zaskoczyć – zaskocz
ruszyć – rusz
suszyć – susz
stworzyć – stwórz
ułożyć – ułóż
6. Двусложные и более длинные глаголы с окончанием -yć и корнем, оканчивающимся на твердые -cz, -sz, -rz, -ż, теряют окончание -yć:
liczyć – licz
uczyć – ucz
leczyć – lecz
ważyć – waż zważyć – zważ
uderzyć – uderz
ćwiczyć — ćwiczyć
zauważyć – zauważ
walczyć – walcz
wręczyć – wręcz
zaskoczyć – zaskocz
ruszyć – rusz
suszyć – susz
stworzyć – stwórz
ułożyć – ułóż
7. czasowniki dwusylabowe i dłuższe z końcówką -ąć zmieniają ją na -ij:
chudnąć – chudnij
ciągnąć – ciągnij
krzyknąć – krzyknij
chrząknąć – chrząknij
przecisnąć – przeciśnij
rosnąć – rośnij
pragnąć – pragnij
wyjątki:
płynąć – płyń
stanąć – stań
7. Двусложные и более длинные глаголы с окончанием -ąć меняют его на -ij:
chudnąć – chudnij
ciągnąć – ciągnij
krzyknąć – krzyknij
chrząknąć – chrząknij
przecisnąć – przeciśnij
rosnąć – rośnij
pragnąć – pragnij
исключения:
płynąć – płyń
stanąć – stań
8. czasowniki zakończone na -ść i -źć nie mają wspólnego paradygmatu zmiany formy, dlatego najlepiej wypisać i zapamiętać najważniejsze z nich:
iść – idź
wejść – wejdź
kłaść – kładź
jeść – jedz
nieść – nieś
wsiąść – wsiądź
usiąść – usiądź
gryźć – gryź
pleść – pleć
gnieść – gnieć
kraść – kradnij
znaleźć – znajdź
8. У глаголов, законченных на -ść и -źć нет общей парадигмы изменения формы, поэтому лучше всего выписать и запомнить самые важные из них:
iść – idź
wejść – wejdź
kłaść – kładź
jeść – jedz
nieść – nieś
wsiąść – wsiądź
usiąść – usiądź
gryźć – gryź
pleść – pleć
gnieść – gnieć
kraść – kradnij
znaleźć – znajdź
Proponuję teraz utrwalić wszystkie poznane zasady! Postanowiłam się z wami podzielić dwoma przepisami kulinarnymi na najbardziej tradycyjne dania mojego rodzinnego regionu, Śląska. Zastanówcie się, analizujcie zasady, uzupełniajcie luki, a po skończeniu ćwiczenia gotujcie i jedzcie! Smacznego! 
Теперь я предлагаю закрепить все ново усвоенные правила! Я решила с вами поделиться двумя кулинарными рецептами самых традициционных блюд моего семейного региона, Силезии. Подумайте, анализируйте правила, заполняйте пробелы, а после окончания упражнения готовьте и ешьте! Приятного аппетита!
ROLADA ŚLĄSKA
KLUSKI ŚLĄSKIE
