o + biernik, o + miejscownik

Jak pewnie wiecie i pamiętacie, niestety nie wszystkie przyimki w języku polskim łączą się tylko z jednym przypadkiem. 13 z nich łączy się z dwoma przypadkami — na szczęście tylko z dwoma i nigdy nie więcej :-)

Oto dokładna tablica ich łączliwości składniowej:

Dzisiaj chciałabym się skupić na przyimku «o» i przeanalizować różnice jego użycia w bierniku i w miejscowniku. Z jakimi czasownikami go używamy z którym przypadkiem? Czy te czasowniki coś łączy?

Spójrzmy na szczegółową listę czasowników, które wymagają przyimka «o» z każdym z wymienionych przypadków.

 

Ta lista prawdopodobnie nie jest pełna, ale sądzę, że zawiera co najmniej 95% czasowników, które łączą się z przyimkiem «o». Jakie wnioski się nasuwają po analizie tych czasowników? Generalnie miejscownik występuje po «o» najczęściej przy neutralnych czasownikach, bez mocnego ładunku emocjonalnego. My po prostu o czymś rozmawiamy, czytamy, myślimy, dyskutujemy, wiemy albo śpiewamy. Rzecz jasna, sama treść naszych myśli może być — i najczęściej jest — mocno nacechowana emocjonalnie, ale sam fakt myślenia — nie. Wyjątkiem od tej logiki są tylko dwa czasowniki: «marzyć» i «śnić«.

Z kolei biernik występuje po «o» z czasownikami, gdzie nacechowanie emocjonalne jest bardzo mocne. Kiedy my się o coś martwimy, kłócimy, upominamy, walczymy albo troszczymy, to nie są neutralne działania. Tam jest bardzo wysoka amplituda uczuć zarówno pozytywnych, jak i negatywnych. Co prawda, tu również zdarzają się wyjątki od ogólnej logiki: «pytać«, «prosić«, «chodzić«. Samo pytanie albo prośba nie zawsze muszą być dramatyczne. Możemy zwyczajnie zapytać o to, która jest godzina i będzie to pytanie emocjonalnie neutralne. Pragnę dodatkowo skomentować czasownik «chodzić«. Mówię tu nie o czasowniku ruchu, a o wyrażenia typu: «o co ci chodzi?», «chodzi mi o bezpieczeństwo» itp. W tych konstrukcjach zawsze używamy biernika.

Na oddzielny komentarz zasługuje też grupa czasowników «dyskutować» (+ miejscownik), «debatować» (+ miejscownik), «kłócić się» (+ biernik). Ich zestawienie idealnie pokazuje, że tylko kłótnia jest nacechowana emocjonalnie. Natomiast debata i dyskusja — wbrew temu, co tak często widzimy w wiadomościach i programach telewizyjnych — powinny zostawać spokojnym procesem, pozbawionym żaru i krzyku. To niesamowite, jak język potrafi nam pokazać znaczenie pewnych idei, o których sami już zapomnieliśmy.

Warto na koniec dodać, że rzeczowniki odczasownikowe powstałe od tych czasowników będą się łączyć z tymi samymi przypadkami, na przykład:

Marysia opowiedziała mi o swoim urlopie. Jej opowiadanie o urlopie bardzo mnie zainspirowało.
Feministki długo walczyły o prawa wyborcze dla kobiet. Walka o prawa wyborcze kobiet zakończyła się sukcesem.

A teraz, po wnikliwej analizie, czas przejść do praktyki!